NOWOŚCI!

Mapy

 Mapa zagospodarowania wód zaliczonych do kopalin w Polsce

Mapa udokumentowanych złóż wód podziemnych zaliczonych do kopalin

 

Mapa uzdrowisk w Polsce

 

 

Produkcja pierwiastków chemicznych

Szczegóły
Nadrzędna kategoria: Menu3

Wysokozmineralizowane wody występujące na terenie kraju i zawierające znaczące ilości cennych składników, m.in. jodu, bromu, magnezu, boru, potasu oraz litu, mogą stanowić cenny surowiec w przemyśle chemicznym, służący do pozyskiwania określonych pierwiastków i substancji chemicznych (fig. 1, fot. 1).
Tego typu zastosowanie było przedmiotem badań prowadzonych w latach 50. XX w. W ich wyniku stwierdzono, że solanki występujące w utworach miocenu zapadliska przedkarapckiego, na głębokości 500-1000 m, szczególnie w złożach w okolicach Dębowca-Skoczowa i Bochni-Łapczycy-Gdowa, zawierają dostateczną ilość jodu (ok. 105-130 mg/dm3) do przemysłowego ich wykorzystania (Chajec, 1966; Płochniewski, 1978). Pozytywne rezultaty dały także wyniki badań wód występujących we wschodniej części zapadliska – w okolicach Przemyśla, Lubaczowa i Rzeszowa, a także Karpat fliszowych – w okolicach Krosna, Jasła i Gorlic, gdzie zawartość jodu w wodach sięga do 30-40 mg/dm3 (Kut, 2008). Najnowsze badania wskazują także jako perspektywiczne dla wykorzystania w przemyśle chemicznym również wysokozmineralizowane wody występujące w innych rejonach zapadliska przedkarpackiego – w Machowej, Podgórskiej Woli i Żułkowicach (Zamojcin, 2012).


Aktualnie produkcja pierwiastków i substancji chemicznych z tego rodzaju wód na skalę przemysłową nie jest w kraju prowadzona. Natomiast w przeszłości zasobne w jod wody występujące na obszarze zapadliska przedkarpackiego były wykorzystywane do eksperymentalnej produkcji tego pierwiastka. Prekursorem w tej dziedzinie był Władysław Chajec – samodzielny pracownik naukowo-badawczy Instytutu Nafty i Gazu w Krośnie. Na podstawie technologii, opracowanej przez zespół pod jego kierownictwem, w latach 1950-54 prowadzono doświadczalna produkcję jodu w Dębowcu w oparciu o tamtejsze wody typu solanek, zawierające ok. 120 mg/dm3 tego pierwiastka. W 1957 r. produkcję na pewien czas wznowiło Przedsiębiorstwo Państwowe Kopalnictwo Naftowe w Krośnie (Chajec, 1966). Łącznie wyprodukowano w Dębowcu ponad 100 kg czystego jodu. Udoskonalona na podstawach doświadczalnych metoda, tym razem o charakterze półprzemysłowym, została wdrożona przez Zjednoczenie Kopalnictwa Surowców Chemicznych w nowym zakładzie w Łapczycy koło Bochni. Do produkcji wykorzystywano wody typu solanki ze złoża Bochnia-Łapczyca-Gdów, zawierające średnio ok. 100 mg/dm3 jodu. Odbiorcą pozyskanego jodu miał być krajowy i zagraniczny przemysł farmaceutyczny oraz chemiczny. Istniały również plany przesyłania wysoko stężonych wód do Zakładów Chemicznych w Oświęcimiu (w przypadku wód z Dębowca) oraz do Zakładów Sodowych w Krakowie (wód z Gdowa i Łapczycy). W tym czasie za perspektywiczne dla przemysłowego pozyskiwania pierwiastków uważano wody zawierające co najmniej: 80-100 mg/dm3 jodu, 200-250 mg/dm3 bromu, 2 g/dm3 magnezu, 1 g/dm3 potas lub 10 mg/dm3 litu (Płochniewski, 1978). W 2006 r. opatentowana została nowa metoda produkcji jodu, która umożliwia produkcję pierwiastka przy jego zawartości wodach na poziomie 40 mg/dm3. Została ona przygotowana w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Górnictwa Surowców Chemicznych Chemkop, jednak nie wdrożono jej do tej pory. Jod jest wykorzystywany w medycynie, przemyśle chemicznym (produkcja barwników), fotografice oraz elektronice.


W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania pozyskaniem metali i pierwiastków, szczególnie ziem rzadkich z wód podziemnych. Rozwojowi badań w tym kierunku sprzyja obecnie tworzona Polityka Surowcowa Państwa.

Fot. 1. Kadzie solne

(fot. Archiwum Zakładu Przeróbki Solanek Jodowo-Bromowych Salco S.J.)

 

 

Fig. 1 Obszary perspektywicznego występowania solanek stanowiących surowiec chemiczny (wg Płochniewskiego, 1978)

 

 

Literatura

 

Szczegóły dotyczące cytowanej literatury znajdują się w zakładce Bibliografia